Hyderabad Metro Rail
హైదరాబాద్ మెట్రో రైలు (Hyderabad Metro Rail) నేడు భాగ్యనగరంలో అత్యంత విశ్వసనీయమైన ప్రజా రవాణా వ్యవస్థగా నిలిచింది. ఐటీ, నాన్-ఐటీ ఉద్యోగులు, విద్యార్థులు, సామాన్య ప్రజల ట్రాఫిక్ కష్టాలను తీరుస్తూ, ప్రతిరోజూ లక్షలాది మందిని సురక్షితంగా వారి గమ్యస్థానాలకు చేరుస్తోంది. 8 విజయవంతమైన వసంతాలను పూర్తి చేసుకున్న ఈ ప్రాజెక్టు 9వ సంవత్సరంలోకి అడుగుపెట్టబోతోంది. ఈ ఎనిమిదేళ్ల ప్రస్థానంలో, మెట్రో(Hyderabad Metro Rail) , L&T సంస్థకు ఏకంగా 205 అవార్డులు లభించడం విశేషం.
పబ్లిక్ – ప్రైవేట్ పార్ట్‌నర్‌షిప్ (PPP) పద్ధతిలో, 2012 లో రూ.14,132 కోట్ల వ్యయంతో ఈ మెట్రో ప్రాజెక్టు ప్రారంభమైంది. మొదటి దశ సేవలు 2017 నవంబర్ 28న మియాపూర్ టు నాగోల్ మార్గంలో ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ మార్గాన్ని ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ ప్రారంభించారు. ఆ తర్వాత, 2019 మార్చిలో ఎల్ బీ నగర్ – అమీర్ పేట మార్గంలో, 2020 ఫిబ్రవరి 7న జేబీఎస్ – ఎంజీబీఎస్ రూటులో మెట్రో సేవలు అందుబాటులోకి వచ్చాయి.
ప్రస్తుతం రెడ్ లైన్ (మియాపూర్ టు ఎల్ బీ నగర్), బ్లూ లైన్ (రాయదుర్గ్ టు నాగోల్), గ్రీన్ లైన్ (జేబీఎస్ టు ఎంజీబీఎస్) స్టేషన్లలో మెట్రో రైలు సేవలు కొనసాగుతున్నాయి.
ప్రతిరోజూ ఉదయం 6 గంటల నుంచి రాత్రి 11 గంటల వరకూ మెట్రో రైలు(Hyderabad Metro Rail) సేవలందిస్తోంది. ఈ మూడు కారిడార్లలో నిత్యం 57 మెట్రో రైళ్లు సుమారు 1,100 ట్రిప్పులు తిరుగుతూ, 25,000 కిలోమీటర్ల రాకపోకలు సాగిస్తున్నాయి. సగటున రోజుకు 4.5 లక్షల నుండి 5 లక్షల మంది ప్రయాణికులు మెట్రోను వినియోగించుకుంటున్నారు. ఈ ఎనిమిదేళ్లలో (నవంబర్ 27 వరకు) మొత్తం 80 కోట్ల మంది ప్రయాణికులు రాకపోకలు సాగించారు.
ఉదయం 8-11 గంటల్లో, సాయంత్రం 6-9 గంటల్లో ఉండే పీక్ అవర్స్ (రద్దీ సమయాల్లో) మూడు కారిడార్లు పూర్తిగా కిక్కిరిసిపోతున్నాయి, ఒక్క కంపార్టుమెంట్లోనూ కాలు పెట్టే పరిస్థితి ఉండట్లేదు.
నిజానికి హైదరాబాద్‌లో ప్రజా రవాణా వ్యవస్థను మెరుగుపరచడం కోసం మెట్రో ఆలోచన దశాబ్దాల క్రితమే మొదలైంది. తొలి ప్రతిపాదన 1990 చివర్లోనే జరిగింది. నగరంలో పెరుగుతున్న ట్రాఫిక్ రద్దీని, వాయు కాలుష్యాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని మెట్రో రైలు వ్యవస్థ అవసరాన్ని గుర్తించారు.ముఖ్యంగా, అప్పటికి ఉన్న సిటీ బస్సులు, లోకల్ రైళ్లు (MMTS) నగర ప్రయాణ అవసరాలను పూర్తిగా తీర్చలేకపోయాయి.
అధికారిక ప్రతిపాదన (2003-2008)..తొలి దశ మెట్రో ప్రాజెక్టుకు 2003లో అప్పటి ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం అధికారికంగా శ్రీకారం చుట్టింది. ఆ తర్వాత, 2007-2008 మధ్య పబ్లిక్-ప్రైవేట్ పార్ట్‌నర్‌షిప్ (PPP) మోడల్‌ను ఖరారు చేసి, టెండర్లను ఆహ్వానించింది.
ప్రతిపాదనలను పరిశీలించిన తర్వాత, మెట్రో రైలు నిర్మాణ బాధ్యతను లార్సెన్ & టూబ్రో (L&T) సంస్థకు అప్పగించారు. ఈ ప్రాజెక్టుకు కేంద్రం మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల నుంచి కూడా నిధులు, అనుమతులు లభించాయి. మొత్తం నిర్మాణానికి అయ్యే వ్యయాన్ని L&T (68%) , ప్రభుత్వాలు (32%) పంచుకున్నాయి.
మెట్రో ప్రాజెక్టును అమలు చేయడంలో అనేక సాంకేతిక, ఆర్థిక , సామాజిక సవాళ్లు ఎదురయ్యాయి.PPP మోడల్ సమస్యలు.. ప్రాజెక్టు ఆలస్యం కావడం వల్ల మరియు నిర్మాణ ఖర్చులు పెరగడం వల్ల L&T సంస్థకు అదనపు ఆర్థిక భారం పడింది. దీనికి సంబంధించిన సమస్యలను ప్రభుత్వంతో చర్చించి, అదనపు నిధులను సమకూర్చుకోవాల్సి వచ్చింది.
2020లో వచ్చిన కరోనా మహమ్మారి వల్ల నిర్మాణం పూర్తిగా ఆగిపోయింది, కార్మికులు వారి స్వస్థలాలకు వెళ్లిపోవడంతో ప్రాజెక్టు పూర్తి ఆలస్యమైంది. సుల్తాన్ బజార్, నారాయణగూడ వంటి ప్రాంతాల్లోని ముఖ్యమైన మసీదులు, దేవాలయాలు, ఇతర పాత కట్టడాలను సున్నితంగా తప్పించుకుంటూ కారిడార్లను నిర్మించాల్సి వచ్చింది. రద్దీగా ఉండే ప్రాంతాలైన పంజాగుట్ట, బేగంపేట, ఎల్బీనగర్లలో వందలాది దుకాణాలు, వ్యాపార సంస్థలను తరలించాల్సి వచ్చింది.
చారిత్రక పాత నగరంలో, రోడ్లు ఇరుకుగా ఉండటం , MMTS రైల్వే ట్రాక్‌లకు పైన ఎలివేటెడ్ కారిడార్లను నిర్మించడం పెద్ద సవాలుగా మారింది.నగరం నడిబొడ్డున పనులు జరుగుతున్నప్పుడు, భారీ క్రేన్లు, యంత్రాలను ఉపయోగించి రోడ్లపై ట్రాఫిక్‌కు ఆటంకం కలగకుండా పనులు పూర్తి చేయడం పెద్ద సవాల్ అయింది.
మెట్రో రైలు వ్యవస్థ హైదరాబాద్ నగర జీవితాన్ని అనేక విధాలుగా ప్రభావితం చేసింది. మెట్రో అందుబాటులోకి వచ్చాక, ముఖ్యంగా పీక్ అవర్స్‌లో రోడ్లపై ప్రైవేట్ వాహనాల సంఖ్య తగ్గింది. దీనివల్ల ప్రయాణ సమయం ఆదా అవుతుంది. ఉదాహరణకు, మియాపూర్ నుంచి ఎల్బీనగర్‌కు బస్సులో 2 గంటలు పట్టే ప్రయాణం మెట్రోలో 1 గంటలో పూర్తవుతుంది. మెట్రో రైలు రోడ్డు ప్రమాదాల భయం లేకుండా ప్రయాణించడానికి భద్రతను అందిస్తుంది.
మెట్రో స్టేషన్ల చుట్టూ రియల్ ఎస్టేట్ విలువలు పెరిగాయి. స్టేషన్లకు దగ్గరగా కొత్త వాణిజ్య భవనాలు (Commercial Spaces), నివాస సముదాయాలు వేగంగా అభివృద్ధి చెందాయి. లక్షలాది మంది వ్యక్తిగత వాహనాలను వదిలి మెట్రోను ఆశ్రయించడం వల్ల వాయు కాలుష్యం (Air Pollution), ధ్వని కాలుష్యం (Noise Pollution) గణనీయంగా తగ్గాయి.
HMR కేవలం రవాణా వ్యవస్థ మాత్రమే కాదు, స్టేషన్లలోని మల్టీ-లెవెల్ పార్కింగ్, షాపింగ్ ఏరియాలు, ఫీడర్ సేవలతో కూడిన మల్టీ-మోడల్ రవాణా కేంద్రాన్ని సృష్టించింది. మెట్రో రైళ్లలో మహిళలకు ప్రత్యేక కంపార్ట్‌మెంట్‌లు, నిఘా వ్యవస్థ ఉండటం వల్ల రాత్రిపూట ప్రయాణం కూడా సురక్షితంగా మారింది.
ఐటీ కారిడార్‌ను (రాయదుర్గ్), పాత నగరాన్ని (ఎంజీబీఎస్), ప్రధాన బస్ స్టేషన్లను (జేబీఎస్, ఎల్బీనగర్) నేరుగా కలుపుతూ, సులభమైన అనుసంధానాన్ని కల్పించింది.
హైదరాబాద్ మెట్రో (Hyderabad Metro Rail) మొదటి దశ (70 కి.మీ) విజయవంతం కావడం, జనాభా పెరుగుదలను దృష్టిలో ఉంచుకుని, ప్రభుత్వం రెండో దశ విస్తరణపై దృష్టి సారించింది. ముఖ్యంగా, ఎయిర్‌పోర్ట్ మెట్రో లింక్ (రాయదుర్గ్ నుంచి రాజీవ్ గాంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం వరకు) నగరానికి , అంతర్జాతీయ ప్రయాణికులకు మరింత మెరుగైన సౌకర్యాన్ని అందించబోతోంది.మొత్తంగా హైదరాబాద్ మెట్రో నగరానికి ఒక జీవనాడి లాంటిది, ఇది భవిష్యత్తులో నగర రూపురేఖలను మరింత మార్చనుంది.
ప్రస్తుతం రాష్ట్ర కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం రెండో దశ మెట్రో విస్తరణ కోసం కృషి చేస్తోంది. ఇందులో భాగంగా పార్ట్-ఏ లో 5 కారిడార్లు, పార్ట్-బీ లో 3 కారిడార్లను నిర్మించాలని ప్రతిపాదించారు. మొత్తం 163 కిలోమీటర్ల మేర జరగనున్న ఈ విస్తరణకు రూ.43,848 కోట్ల వ్యయం కాగలదని అంచనా. ఈ ప్రాజెక్టు డీపీఆర్‌లు (DPRs) ప్రస్తుతం కేంద్ర ప్రభుత్వ పరిశీలనలో ఉన్నాయి. 2026 మార్చిలోగా వాటికి అనుమతి వచ్చే అవకాశం ఉన్నట్లు హైదరాబాద్ ఎయిర్ పోర్టు మెట్రో రైల్ లిమిటెడ్ (HAMRL) తెలియజేసింది. ఈ రెండో దశ కూడా పూర్తయితే, భాగ్యనగరంలో మెట్రో (Hyderabad Metro Rail) రవాణా వ్యవస్థ మరింత కీలక, సమర్థవంతమైన భాగంగా మారనుంది.
