Judges:మానవత్వం మరిచిపోతున్న న్యాయమూర్తులు ..!

Judges:నిందితులను నెలల తరబడి, కొన్నిసార్లు సంవత్సరాల తరబడి విచారణ ఖైదీలుగా జైళ్లలో ఉంచడంపై ..తాజాగా సుప్రీంకోర్టు విశ్రాంత న్యాయమూర్తి జస్టిస్ మదన్ బి. లోకుర్(Justice Madan B. Lokur) చేసిన కామెంట్లు హాట్ టాపిక్‌గా నిలిచాయి.

Judges who are forgetting humanity..!

Judges: బెయిల్ మూల సిద్ధాంతాలను కోర్టులు మరిచిపోతున్నాయని, దర్యాప్తు సంస్థలు నిందితులను జైల్లోనే ఉంచాలనే దురుద్దేశంతో వ్యవహరిస్తున్నా న్యాయవ్యవస్థ గుర్తించలేకపోవడం దురదృష్టకరమని జస్టిస్ లోకుర్ అభిప్రాయపడ్డారు.

ఢిల్లీ లిక్కర్ స్కామ్‌లో అరెస్టయిన ఆప్ నాయకుడు మనీష్ సిసోడియా(Manish Sisodia)కు బెయిల్ నిరాకరించడంతో.. జస్టిస్ మదన్ లోకుర్ చేసిన ఈ కామెంట్లు ప్రాధాన్యత సంతరించుకున్నాయి. నిజానికి భారత న్యాయవ్యవస్థలో బెయిల్ మంజూరు అనేది ఎప్పటికప్పుడు చర్చనీయాంశమవుతూనే ఉంది.

బెయిల్- న్యాయ సూత్రాలు, వాస్తవ పరిస్థితులు
జస్టిస్ లోకుర్ వ్యాఖ్యల సారాంశం ప్రకారం, ప్రస్తుత పరిస్థితుల్లో ఎవరైనా అరెస్టయితే కనీసం కొన్ని నెలలపాటు జైల్లో ఉండాల్సి వస్తుంది. పోలీసులు ముందుగా అరెస్టు చేసి, ఆ తర్వాతే దర్యాప్తును సీరియస్‌గా ప్రారంభిస్తున్నారు. దర్యాప్తు సంస్థలు అరకొర వివరాలతో ఛార్జిషీటు దాఖలు చేసి, ఆపై అనుబంధ ఛార్జిషీట్లు వేస్తూ కేసును ఏళ్ల తరబడి సాగదీస్తున్నాయి. న్యాయశాస్త్ర పుస్తకాలు ఈ వాస్తవ పరిస్థితిని వివరించలేవని, ఈ వాస్తవాలను న్యాయవ్యవస్థ గుర్తించాలని జస్టిస్ లోకుర్ స్పష్టం చేశారు.

కేంద్ర-రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు తమ దర్యాప్తు సంస్థలను దుర్వినియోగం చేస్తున్నాయనే విమర్శలు వెల్లువెత్తుతున్న సమయంలో, న్యాయవ్యవస్థ అనుసరించాల్సిన వైఖరిపై ఆయన ఈ వ్యాఖ్యలు చేశారు. బెయిల్ విషయంలో విచక్షణాధికారాలను ఎలా వినియోగించుకోవాలనే ప్రాథమిక సూత్రాలను సుప్రీంకోర్టు గతంలోనే పలు తీర్పుల ద్వారా నిర్దేశించిందని, అయితే కొన్ని కోర్టులు వాటిని పాటించడం లేదని, ఇది అన్యాయమని జస్టిస్ లోకుర్ అభిప్రాయపడ్డారు.

అన్యాయంగా జైళ్లలో మగ్గిపోయిన కొందరు వ్యక్తులు:..
జస్టిస్ లోకుర్ వ్యాఖ్యలు కేవలం ఊహాజనితం కావు. భారతదేశంలో చాలా మంది నిందితులు, ముఖ్యంగా విచారణ ఖైదీలు, అన్యాయంగా జైళ్లలో సుదీర్ఘ కాలం గడిపిన సందర్భాలు అనేకం ఉన్నాయి. కొన్ని ఉదాహరణలు:

ఎస్.ఏ.ఆర్. గీలని (పార్లమెంట్ దాడి కేసు): 2001 పార్లమెంట్ దాడి కేసులో ప్రొఫెసర్ గీలని అరెస్టయ్యారు. ఉగ్రవాద ఆరోపణలతో ఆయన సుదీర్ఘకాలం జైలులో ఉన్నారు. ఆ తర్వాత సుప్రీంకోర్టు ఆయనకు నిర్దోషిగా విడుదల చేసింది. ఈ కేసులో ఆయనపై ఎలాంటి బలమైన ఆధారాలు లేవని రుజువయ్యాయి. ఇక్కడ దర్యాప్తు సంస్థలు సమర్పించిన ఆధారాలపై సందేహాలు వ్యక్తమయ్యాయి.

ఇంద్రజిత్ గుప్తా కేసు (కళంకిత అరెస్టులు): ఈ కేసులో, కేవలం అనుమానం ఆధారంగా ప్రజలను అరెస్టు చేసి జైళ్లో పెట్టడంపై సుప్రీంకోర్టు ఆందోళన వ్యక్తం చేసింది. బెయిల్ అనేది “రూల్” గా ఉండాలి, “ఎక్సెప్షన్” గా కాదని సుప్రీంకోర్టు అనేక సందర్భాల్లో పునరుద్ఘాటించింది. అయినా కూడా ఇది ఎక్కడా అమలు కావడం లేదు.

టెరరిజం ఆరోపణలు ఎదుర్కొన్న అనేక మంది ముస్లిం యువకులు: ఉగ్రవాద ఆరోపణలతో అనేక మంది ముస్లిం యువకులను దశాబ్దాల తరబడి జైళ్లలో ఉంచిన సందర్భాలు ఎన్నో ఉన్నాయి. విచారణ పూర్తవడానికి సంవత్సరాలు పట్టింది, చివరికి చాలా మంది నిర్దోషులుగా విడుదలయ్యారు. ఈ సమయానికి వారి జీవితాలు నాశనమయ్యాయి. దర్యాప్తు సంస్థలు బలమైన ఆధారాలు లేకుండానే వీరిని అదుపులోకి తీసుకోవడం, ఆపై బెయిల్ రాకుండా అడ్డుకోవడం ఇక్కడ ప్రధాన అంశంగా మిగిలిపోయింది.

షహీన్ ధాడా, రేణు శ్రీనివాసన్ (ఫేస్‌బుక్ పోస్ట్ కేసు): శివసేన అధినేత బాల్ ఠాక్రే మరణం తర్వాత ముంబైలో జరిగిన బంద్‌పై ఫేస్‌బుక్‌లో పోస్ట్ చేసినందుకు ఈ ఇద్దరు యువతులను అరెస్టు చేశారు. రాజద్రోహం, ఐటీ చట్టం కింద కేసులు పెట్టారు. అయితే, ఆ తర్వాత సుప్రీంకోర్టు ఈ కేసును కొట్టివేసింది. ఇది చిన్న విషయాలపై కూడా అరెస్టులు చేసి జైళ్లో పెట్టిన ఉదాహరణగా చెప్పొచ్చు.

వ్యవస్థాగత లోపాలు..
జస్టిస్ లోకుర్ కామెంట్లు భారత న్యాయవ్యవస్థలో, ముఖ్యంగా క్రిమినల్ జస్టిస్ సిస్టమ్‌లో ఉన్న కొన్ని లోతైన వ్యవస్థాగత లోపాలను ఎత్తి చూపుతున్నాయి:

“పనిష్మెంట్ బై ప్రాసెస్”: నిందితులను బెయిల్ రాకుండా సుదీర్ఘకాలం జైళ్లలో ఉంచడం ద్వారా, వారిపై నేరం రుజువు కాకముందే శిక్ష అనుభవిస్తున్న పరిస్థితి నెలకొంది. దీనిని “పనిష్మెంట్ బై ప్రాసెస్” అని అంటారు. ఇది “నిర్దోషిత్వం ఋజువయ్యే వరకు నేరస్థుడు కాదు” అనే ప్రాథమిక న్యాయ సూత్రానికి విరుద్ధం.

దర్యాప్తు సంస్థల దుర్వినియోగం: దర్యాప్తు సంస్థలు (పోలీసులు, ఈడీ, సీబీఐ వంటివి) రాజకీయ ఒత్తిళ్లకు లోనై లేదా కేవలం నిందితులను ఇబ్బంది పెట్టాలనే ఉద్దేశంతో బలహీనమైన కేసులను నమోదు చేస్తున్నాయనే విమర్శలు ఉన్నాయి. వీరు ఉద్దేశపూర్వకంగా దర్యాప్తును జాప్యం చేయడం, అనుబంధ ఛార్జిషీట్లు దాఖలు చేయడం ద్వారా బెయిల్‌ను అడ్డుకుంటున్నారు.

న్యాయవ్యవస్థ వైఫల్యం: కొన్ని సందర్భాల్లో, కోర్టులు దర్యాప్తు సంస్థల “దురుద్దేశాన్ని” గుర్తించడంలో ఫెయిలవుతున్నాయి. “బెయిల్ అనేది నియమం, జైలు మినహాయింపు” అనే సుప్రీంకోర్టు తీర్పులను పాటించడంలో చాలా లేట్ అవుతోంది. కొన్ని సార్లు బెయిల్ మంజూరులో న్యాయమూర్తుల వ్యక్తిగత విచక్షణాధికారం దుర్వినియోగమవుతోందనే ఆరోపణలు కూడా ఉన్నాయి.

సుదీర్ఘ విచారణలు: భారతదేశంలో కోర్టులలో కేసుల సంఖ్య భారీగా ఉండటం, తగినంత మంది న్యాయమూర్తులు లేకపోవడం, మౌలిక సదుపాయాల కొరత వంటివి విచారణలను సుదీర్ఘంగా సాగదీస్తున్నాయి. దీనివల్ల నిందితులు చాలా కాలం జైళ్లలోనే మగ్గిపోవాల్సి వస్తుంది.

ప్రభుత్వ జోక్యం: కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు రాజకీయ ప్రత్యర్థులను అణచివేయడానికి లేదా తమకు వ్యతిరేకంగా మాట్లాడేవారిని భయపెట్టడానికి దర్యాప్తు సంస్థలను ఉపయోగించుకుంటున్నాయనే విమర్శలు సాధారణం. ఇలాంటి కేసుల్లో బెయిల్ పొందడం మరింత కష్టమవుతుంది.

జస్టిస్ లోకుర్ వ్యాఖ్యలు భారత న్యాయవ్యవస్థలో అంతర్గత సంస్కరణల అవసరాన్ని చెప్పకనే చెబుతున్నాయి. బెయిల్ మంజూరు ప్రక్రియను పారదర్శకంగా, త్వరగా, న్యాయబద్ధంగా మార్చాల్సిన అవసరం ఉంది. దర్యాప్తు సంస్థల దురుద్దేశాలను గుర్తించి, వాటిని అరికట్టడంలో న్యాయవ్యవస్థ మరింత చురుకుగా వ్యవహరించాలి.

“న్యాయం ఆలస్యమైతే, న్యాయం తిరస్కరించబడినట్లే” అనే సూక్తిని గుర్తుంచుకుని, విచారణ ఖైదీల హక్కులను పరిరక్షించడంపై దృష్టి సారించాల్సిన సమయం ఆసన్నమైంది. దోషికి శిక్ష పడటం ఎంత ముఖ్యమైనదో.. ఒక నిర్ధోషిని అన్యాయంగా జైలు గోడల మధ్య నలిగిపోకుండా కాపాడటం అంత కంటే ముఖ్యమన్న విషయాన్ని గుర్తించుకోవాల్సిన అవసరం కూడా ఉంది.